Ruminantların ve Domuzların Viral ve Prion Hastalıkları

TANITIM YAZISI

Veteriner hekimlik ve hayvan sağlığı bilimlerinin temel yapı taşlarından biri, bulaşıcı hastalıklarla mücadelede kazanılan bilgi birikimi ve deneyimdir. Özellikle ruminantlar ve domuzlar gibi hem ekonomik açıdan yüksek değere sahip hem de insan sağlığı ile doğrudan ya da dolaylı ilişkili türlerde görülen viral ve prion kaynaklı hastalıklar, yalnızca hayvan refahı ve üretkenliği için değil, aynı zamanda halk sağlığı ve gıda güvenliği için de tehlike oluşturmaktadır.

Bu nedenle, bu kitapta yer alan bilgiler yalnızca hayvan sağlığına yönelik değil, aynı zamanda insan

sağlığını korumaya yönelik geniş bir perspektifi yansıtmaktadır. Viral etkenlerin yüksek bulaşıcılığı, hızla yayılma potansiyeli ve bazı türlerinin zoonotik karakter taşıması, bu konuların veteriner hekimlik alanında ayrıcalıklı bir yere sahip olmasını zorunlu kılmaktadır.

Zoonotik hastalıklar, özellikle son yıllarda küresel sağlık sistemlerini tehdit eden pandemi ve epidemilerle birlikte kendini göstermiş olup; hayvanlardan insanlara geçen viral patojenlerin yarattığı riskler de görünür hale gelmiştir. Bu bağlamda, domuz ve ruminantlarda görülen viral ve prion hastalıkların tanımlanması, kontrolü ve önlenmesine yönelik güncel bilimsel verilerin anlaşılması ve uygulanması, veteriner hekimliğin halk sağlığıyla olan entegre yapısını gözler önüne sermektedir. Kitabımızda; bu hastalıkların etiyolojisi, patogenezi, klinik belirtileri, tanı yöntemleri, korunma ve kontrol stratejileri detaylı ve güncel literatür ışığında ele alınmıştır. Moleküler teşhis tekniklerinden aşı uygulamalarına, biyogüvenlik önlemlerinden eradikasyon programlarına kadar uzanan bu kapsamlı içerik, okuyucuya yalnızca teorik değil, aynı zamanda pratik bir bakış açısı da sunmayı hedeflemektedir.

Kitabımızın temel amacı öncelikle veteriner fakültelerinde öğrenim gören lisans düzeyindeki öğrencilere, bununla birlikte yüksek lisans ve doktora eğitimi alanlara, saha veteriner hekimlerine ve araştırmacılara; ruminant ve domuzlarda görülen viral ve prion hastalıklar hakkında kapsamlı, bilimsel ve uygulamaya dönük bir kaynak sunmaktır. Kitapta yer alan konular, klasik bilgilerle birlikte güncel epidemiyolojik veriler, yeni nesil tanı yaklaşımları ve kontrol stratejileriyle harmanlanarak, hem öğrencilerin akademik gelişimlerine katkı sunacak hem de profesyonel

alanda karar vericilere yol gösterecek niteliktedir. Spesifik ve derinlemesine ele alınan içerikler, okuyucuların konuya olan hâkimiyetini artıracak, özellikle bulaşıcı hastalıklarla mücadelede bilimsel temelli kararlar alabilmelerine olanak sağlayacaktır. Bu bağlamda kitabımız, yalnızca bir referans kaynağı olmanın ötesinde, mesleki gelişime katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

İÇİNDEKİLER

Bölüm 1 Arteriviridae

Domuzların Reprodüktif ve Respiratorik Sendromu (Porcine Reproductive and

Respiratory Syndrome-PRRS)

Zeynep KARAPINAR

Bölüm 2 Astroviridae ve Bornaviridae

Astrovirus Enfeksiyonları

Ovine Astrovirus (OAstV) Bovine Astrovirus (BoAstV)

Porcine Astrovirus (PoAstV)

Bornavirus Enfeksiyonları

Mehmet Özkan TİMURKAN

Bölüm 3 Bunyaviricetes Sınıfı

Akabane Hastalığı

Schmallenberg Hastalığı

Ainovirus Enfeksiyonu

Cache Vadisi Virus Enfeksiyonu

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (Crimean Congo Hemorrhagic Fever - CCHF)

Nairobi Koyun Hastalığı (Nairobi Sheep Disease Virus - NSDV)

Rift Vadisi Ateşi (Rift Valley Fever Virus - RVFV)

Dilek MUZ

Bölüm 4 Caliciviridae, Coronaviridae ve Tobaniviridae

Domuzların Veziküler Exanthem (VES) Hastalığı

(Vesicular Exanthema of Swine Virus - VESV)

Porcine Sapovirus (PSaV) Enfeksiyonu

Bovine Enteropatojenik Calicivirus (BEC) Enfeksiyonu

Sığır, Koyun ve Domuzlarda Norovirus (NoV) Enfeksiyonu

Bovine Coronavirus (BCoV) Enfeksiyonu

Domuz Coronavirus Enfeksiyonları (Swine Coronaviruses - SCoV)

Develerde Coronavirus Enfeksiyonu

Bovine Torovırus (BToV) Enfeksiyonu

Porcine Torovirus (PToV) Enfeksiyonu

Hasbi Sait SALTIK

Bölüm 5 Flaviviridae

Louping İll Virus Enfeksiyonu (Sıçrama Hastalığı)

Wesselsbron Hastalığı (Wesselsbron Disease – WSLV)

Japon Ensephalitisi Virus Enfeksiyonu (Japanese Encephalitis Virus – JEV)

Bovine Viral Diarrhea - Mucosal Disease (BVD-MD)

Sınır Hastalığı (Border Disease - BD)

Avrupa Domuz Vebası (Classical Swine Fever – CSF, Hog Cholera, Domuz Kolerası)

Atipik Domuz Pestivirus Enfeksiyonu (Atypical Porcine Pestivirus – APPV)

Bovine Hepacivirus Enfeksiyonu

Porcine Pegivirus Enfeksiyonu (PPgV)

Oğuzhan AVCI

Bölüm 6 Filoviridae, Hepeviridae ve Orthomyxoviridae

Ebola – Domuzlarda Reston Ebolavirus

Hepevirus Enfeksiyonu

Sığırlarda ve Domuzlarda İnfluenza Virus Enfeksiyonları

Hakan AYDIN

Bölüm 7 Paramyxoviridae ve Pneumoviridae

Sığır Vebası Hastalığı (Rinderpest-RPV, Cattle Plague)

Küçük Ruminant Vebası Hastalığı (Peste des Petits Ruminants-PPR,

Küçük Ruminant Morbillivirus Enfeksiyonu)

Sığırların Parainfluenza 3 Enfeksiyonu (Bovine Parainfluenza Tip 3 Virusu-BPIV 3)

Domuzların Nipah Virus Enfeksiyonu (NiV)

Domuzların Mavi Göz Hastalığı (Domuz Rubulavirus Enfeksiyonu-PoRV)

Sığırların Respiratorik Sinsityal Virus Enfeksiyonu (Bovine Respiratory Syncytial Virus-BRSV,

Sığırların Orthopneumovirus Enfeksiyonu)

Bahadır MÜFTÜOĞLU

Emre ÖZAN

Bölüm 8 Picornaviridae

Şap Hastalığı (Foot and Mouth Disease-FMD)

Rhinitis A ve B Virus Enfeksiyonları (Bovine Rhinitis Virus-BRV)

Enterovirus Enfeksiyonları (Bovine/Porcine Enteroviruses-BEV/PEV)

Kobuvirus Enfeksiyonları (Kobuvirus-KoV)

Senecavirus Enfeksiyonu (SenecavIrus A-SVA/Porcine Idiopathic

Vesicular Disease-PIVD)

Hunnivirus Enfeksiyonları (Hunnivirus-HuV)

Domuzların Veziküler Hastalığı (Swine Vesicular Disease-SVD)

Kardiovirus A Enfeksiyonu (Encephalomyocarditis VIRUS - EMCV)

Teschovirus A Enfeksiyonu (Porcine Teschovirus-PTV)

Gülizar ACAR

Bölüm 9 Sedoreoviridae (Reoviridae)

Mavidil Hastalığı (Bluetongue -BT)

Epizootik Hemorajik Hastalık (Epizootıic Haemorrhagic Disease - EHD)

Palyamvirus Enfeksiyonları

Rotavirus Enfeksiyonları

İlke KARAYEL HACIOĞLU

Bölüm 10 Retroviridae

Jaagsiekte Koyun Retrovirus Enfeksiyonu (Jaagsıekte Sheep Retrovirus - JSRV,

Ovine Pulmoner Adenocarsinoma - OPA)

Bovine Leukemıa Virus Enfeksiyonu - BLV (Enzootic Bovine Leukosis - EBL)

Sığırların İmmun Yetmezlik Sendromu (Bovine Immunodeficiency Virus - BIV)

Jembrana Disease Virus Enfeksiyonu (JDV)

Caprine Arthritis Encephalitis Virus Enfeksiyonu (CAEV)

Maedi-Visna Virus Enfeksiyonu (MVV)

Ali Rıza BABAOĞLU

Bölüm 11 Rhabdoviridae

Üç Gün Hastalığı (Bovine Ephemeral Fever – BEF)

Veziküler Stomatitis Virus Enfeksiyonu (Vesicular Stomatitis Virus - VSV)

Kuduz Hastalığı (Rabies)

Ender DİNÇER

Bölüm 12 Adenoviridae, Anelloviridae, Asfarviridae ve Circoviridae

Sığırların Adenovirus Enfeksiyonları (Bovine Adenovirus-BAdV)

Koyun ve Keçilerin Adenovirus Enfeksiyonları (Ovine Adenovirus – OAdV)

Geyiklerin Adenovirus Enfeksiyonları (Deer Adenovirus – OdAdV)

Domuzların Adenovirus Enfeksiyonları (Porcine Adenovirus – PAdV)

Domuzların Anellovirus Enfeksiyonları (Porcine AnellovIrus)

Afrika Domuz Vebası (African Swine Fever Virus - ASFV)

Domuzların Circovirus Enfeksiyonları (Porcine Circovirus-PCV)

Zeynep KARAPINAR

Sabri HACIOĞLU

Bölüm 13 Orthoherpesviridae (Herpesviridae)

Enfeksiyöz Bovine Rhinotrakeitis (Bovine Alphaherpesvirus-1 – BoAHV-1)

Bovine Mamillitis, Bovine Herpetik Mamillitis (Bovine Alphaherpesvirus-2 – BoAHV-2)

Bovine Gammaherpesvirus-4 Enfeksiyonu – BoGHV-4

Bovine Ensefalitis (Bovine Alphaherpesvirus-5 – BoAHV-5)

Caprine Herpesvirus-1 Enfeksiyonu – CpAHV-1

Malignant Catarrhal Fever – MCF (Coryza Gangrenosa Bovum – CGB)

Aujeszky’s disease (Pseudorabies, Suid Alphaherpesvirus-1 - SuAHV-1)

Zeynep AKKUTAY YOLDAR

Bölüm 14 Papillomaviridae ve Parvoviridae

Ruminantların Papillomavirus Enfeksiyonları

Domuzların Papillomavirus Enfeksiyonları

Ruminantların Parvovirus Enfeksiyonları

Domuzların Parvovirus Enfeksiyonları

Fırat DOĞAN

Bölüm 15 Poxviridae

Sığır çiçeği (Cowpox virus-CPXV)

Deve çiçeği (Camelpox virus-CMLV)

Koyun çiçeği (Sheeppox virus-SPPV)

Keçi çiçeği (Goatpox vIrus-GTPV)

Sığırların Nodüler Ekzantemi (Lumpy Skin Disease Virus - LSDV)

Yalancı Sığır çiçeği (Pseudocowpox virus-PCPV)

Bulaşıcı Ektima Enfeksiyonu (Ecthyma Contagiosum, Orf Virus - ORFV)

Sığırların papüler stomatitisi (Bovine Papular Stomatitis Virus - BPSV)

Domuz Çiçeği (Swinepox Virus - SWPV)

Bahattin Taylan KOÇ

Bölüm 16 Prion Hastalıkları

Scrapie Hastalığı

Deli Dana Hastalığı (Bovine Spongıform Encephalopathy-BSE)

Prion Hastalıkları ve Domuzlarda Yapılan Çalışmalar

Nüvit COŞKUN

Bölüm 17 Ruminant ve Domuz Çiftliklerinde Biyogüvenlik ve Aşılamalar

Biyogüvenlik Tanım

Biyogüvenlik Prensipleri

Risk Tanımlama

Risk Analizi

Biyogüvenlik Planı

Ruminant ve Domuz Çiftliklerinde Biyogüvenlik Ana Prensipleri

Ruminant ve Domuz Çiftliklerinde Risk Faktörleri ve Biyogüvenlik Önlemleri

Uluslararası Biyogüvenlik

Ruminant ve Domuzlarda Aşılama

Virus Aşılarının İmmünojenitesini Artırma Yöntemleri

Murat KAPLAN