Afad Arama Kurtarma Ekiplerinin Etkinlik Düzeyinin Değerlendirilmesi: Hatay Örneği

TANITIM YAZISI

6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler, yıkımın büyüklüğü ve etkilediği alan itibarıyla “asrın felaketi” olarak tarihe geçmiştir. Bu felaket, yalnızca fiziksel yıkımıyla değil; aynı zamanda afet müdahale kapasitesini, kurumsal refleksleri ve insan kaynağını da ciddi biçimde sınamıştır. Sürecin ilk anlarından itibaren devlet kurumları ve arama-kurtarma ekipleri sahaya yönlendirilmiş; toplumun çeşitli kesimleri ise afet sonrasında dayanışma davranışları göstermiştir. Bu doktora çalışması, söz konusu depremler sonrasında Hatay ilinde görev yapan AFAD, JAK, UMKE, itfaiye ve gönüllü yapılara ait arama kurtarma ekiplerinin sahadaki etkinliğini değerlendirmektedir. Kurumsal yapı, teknik donanım, ekip içi koordinasyon ve karşılaşılan zorluklar temelinde yapılan analizler, afet yönetim sisteminin arama-kurtarma kapasitesine dair uygulama temelli çıkarımlar sunmaktadır. Elde edilen veriler, etkin müdahalenin yalnızca altyapı değil, planlı organizasyon ve işleyen koordinasyonla mümkün olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmanın her aşamasında bilimsel rehberliği, yönlendirmeleri ve yapıcı eleştirileriyle bana yol gösteren değerli danışmanım Prof. Dr. Abdulmenaf TURAN’a en içten şükranlarımı sunarım. Yalnızca akademik anlamda değil, aynı zamanda manevi olarak da her daim yanımda olan Doç. Dr. Yıldız ATMACA’ya; anlayışı ve desteğiyle her zaman güç veren Doç. Dr. Vedat YILMAZ’a; bizlere okuttuğu eserlerle düşünsel ufkumuzu geliştiren kıymetli hocam Prof. Dr. Ferit İZCİ’ye; akademik gelişimime katkı sağlayan Prof. Dr. Suvat PARİN’e; kardeşten öte dostum Ögr. Gör. Abdulsamet TÜZER’e, yol gösterici yaklaşımıyla destek olan Dr. Ali Can Gözcü ve Doç. Dr. Emrah AYKORA’ya gönülden teşekkür ederim. Ayrıca, bu araştırmanın saha boyutunu mümkün kılan; başta eski AFAD mesai arkadaşlarım olmak üzere, AFAD, itfaiye ve sivil toplum kuruluşlarında görev yapan kıymetli öğrencilerime ve katkı sunan tüm arama kurtarma personeline müteşekkirim. Çalışma sürecinde, idari işlemler sırasında desteklerini esirgemeyen Arş. Gör. Aytaç DURAN’a ve bir selamıyla bile işlerimi kolaylaştıran, aynı zamanda eski mesai arkadaşım ve abim olarak her zaman yanımda olan AFAD Kilis İl Müdürü Ahmet ONGUN’a da ayrıca teşekkür ederim.

Ve en nihayetinde, dualarıyla bana her zaman güç veren ve dualarıyla destek olan canım anam Fadime YILDIRIM’a; sabırları, sevgileri ve her koşulda yanımda duran kıymetlim, eşim Tuğba YILDIRIM’a; varlıklarıyla hayatıma sevinç ve anlam katan sevgili evlatlarım Erdem, Eren ve Fadime Erva’ya gönülden teşekkür ederim.

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1

Afet ve Afet Yönetimi İlgili Kavramsal Çerçeve

1.1. Afet Kavramı

1.2. Afetlerin Sınıflandırılması ve Afet Türleri

1.2.1. Doğa Kaynaklı Afetler

1.2.2. İnsan Kaynaklı Afetler

1.2.3. İklim Değişikliğine Bağlı Afetler

1.3. Afet Yönetimine İlişkin Tanımlar

1.3.1. Acil Durum ve Yönetimi

1.3.2. Risk ve Risk Yönetimi

1.3.3. Kriz ve Kriz Yönetimi

1.3.4. Zarar Görebilirlik

1.3.5. Dirençlilik

1.4. Afetlerde Yönetim Süreçleri

1.4.1. Risk ve Zarar Azaltma

1.4.2. Hazırlık

1.4.3. Müdahale

1.4.4. İyileştirme

1.5. Seçilmiş Ülkelerinin Afet Yönetim Yapısı ve Örgütlenmesi          

1.5.1. Amerika Birleşik Devletleri

1.5.2. Japonya          

1.5.3. İran

1.5.4. Endonezya

BÖLÜM 2

Türkiye Afet Yönetimi ve Politikaları

2.1. Türkiye’de Afet Yönetim Sistemi ve Uygulanan Afet Politikalarının Tarihsel Gelişim Süreci

2.1.1. Cumhuriyet Öncesi Dönem

2.1.2. 1923-1944 Yılları Arasındaki Dönem

2.1.3. 1944-1958 Yılları Arasındaki Dönem

2.1.4. 1958-1999 Yılları Arasındaki Dönem

2.1.5. 1999-2013 Yılları Arasındaki Dönem

2.1.6. 2013- 2023 Yılları Arasındaki dönem

2.2. Ulusal Afet Yönetimi Politika Belgeleri

2.2.1. Kalkınma Planları

2.2.2. Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP )

2.2.3. Ulusal Deprem Strateji ve Eylem Planı( UDSEP)

2.2.4. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Stratejik Planları

2.2.5. İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP)

2.2.6. İklim Değişikliği Azaltım Stratejisi ve Eylem Planı         

2.3. Uluslararası Afet Yönetimi Politika Belgeleri          

2.3.1. Sendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi (SFDRR) 2015–2030

2.3.2. Paris İklim Antlaşması

2.3.3. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi

2.4. Afet Yönetiminde Merkezi Teşkilatlanma

2.4.1. İçişleri Bakanlığı

2.4.1.1. İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri       

2.4.1.2. Jandarma Arama Kurtarma Timleri

2.4.2. Sağlık Bakanlığı

2.4.3. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

2.4.4. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

2.4.5. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı          

2.4.6. Aile Sosyal Hizmetler Bakanlığı

2.4.7. Tarım ve Orman Bakanlığı

2.4.8. Milli Savunma Bakanlığı

2.5. Afet Yönetiminde Yerel Örgütlenme

2.5.1. Büyükşehir Belediyeleri ve Belediyeler

2.5.2. Afet Yönetiminde Gönüllü Kuruluşlar ve Sivil Toplum Örgütleri          

2.5.2.1. Ulusal Gönüllü Kuruluşlar ve Sivil Toplum Örgütleri  

2.5.2.2. Uluslararası Gönüllü Kuruluşlar ve Sivil Toplum Örgütleri

BÖLÜM 3

Arama Kurtarma Ekiplerinin Etkinliği, Sınıflandırılması ve Operasyonel Müdahale Süreçleri         

3.1. Arama ve Kurtarma Standartları ve Akreditasyon

3.2. Arama Kurtarma Ekiplerinin Sınıflandırılması

3.2.1. Hafif Arama Kurtarma Ekipleri(USAR)

3.2.2. Orta Arama Kurtarma Ekipleri

3.2.3. Ağır Arama Kurtarma Ekipleri

3.3. Müdahale Seviyeleri

3.4. Kentsel Arama Kurtarmada Uygulama Süreçleri

3.4.1. Hazırlık Aşaması

3.4.2. Seferberlik Aşaması

3.4.3. Operasyonlar Aşaması

3.4.3.1. Geniş Alan Değerlendirmesi (ASR1)

3.4.3.2. Müdahale Noktası Önceliklendirme (Tiraj) Değerlendirmesi (ASR2)

3.4.3.3. Hızlı Arama ve Kurtarma (ASR 3)          

3.4.3.4. Tam Kapsamlı Arama ve Kurtarma (ASR4)

3.4.3.5. Tüm Alan Kapsamlı Arama ve Geri Dönüş Operasyonu (ASR5)

3.4.4. Seferberliğin Sonlandırılması          

3.4.5. Görev Sonrası

BÖLÜM 4

Kahramanmaraş Depremlerinin Etkileri ve Hatay Örneğinde Arama-Kurtarma Faaliyetleri

4.1. Kahramanmaraş Depremleri ve Türkiye Genelindeki Yansımaları

4.2. Afet Müdahalesi ve Arama Kurtarma Süreci

4.3. Araştırmanın Metodolojik Çerçevesi

4.3.1. Araştırmanın Amacı ve Gerekçesi

4.3.2. Araştırmanın Problemleri

4.3.3. Araştırmanın Evreni ve Çalışma Grubu

4.3.4. Araştırmanın Tasarımı ve Yöntemi

4.3.5. Sınırlılık

4.3.6. Geçerlilik ve Güvenirlik Ölçütleri

4.4. Bulguların Sunumu ve Tematik Analizi

4.4.1. Operasyonel Hazırlık ve İlk Müdahale Süreci

4.4.2. Operasyonel Koşullar ve Teknik Zorluklar

4.4.3. Sahada Kurumsal Koordinasyon ve İletişim          

4.4.4. Ekiplerin Etkinlik ve Performans Değerlendirmesi

4.4.5. Sahada Psikolojik ve Fiziksel Dayanıklılık Durumu

4.4.6. Hazırlık ve Yapısal Gelişim Önerileri

4.5. Bulguların Tartışılması

4.5.1. İlk Müdahale Süreci ve Hazırlık Kapasitesinin Saha Performansına Etkisi

4.5.2. Müdahale Planlarının Uygulanabilirliği ve Saha Gerçekliği

4.5.3. Afet Müdahalesinde Koordinasyon ve İletişim Kırılganlıkları

4.5.4. Ekip Performansı ve Operasyonel Etkinlik Göstergeleri

4.5.5. Psikolojik ve Fiziksel Dayanıklılığın Müdahale Performansına Etkisi

4.5.6. Operasyonel Kapasitenin Artırılması ve Kurumsal Reform Gerekliliği

Sonuç

Kaynakça