Gelişimsel Psikopatoloji

Gelişimsel Psikopatoloji, bireyin yaşam boyu gelişim süreçleriyle psikopatolojik belirtiler arasındaki dinamik ilişkiyi ele alan, disiplinlerarası bir bakış açısıyla hazırlanmış kapsamlı bir başvuru kaynağıdır. Bu kitap; çocukluk ve ergenlik döneminde görülen nörogelişimsel, duygudurum, anksiyete, yeme, uyku ve davranış bozuklukları gibi birçok ruhsal sorunun gelişimsel kökenlerine ışık tutarken, nöroçeşitlilik kavramı çerçevesinde atipik gelişimi damgalamadan ele alan çağdaş bir yaklaşımı benimsemektedir. Kuramsal temellerden tanılama süreçlerine, aile dinamiklerinden çocuk ve ergen danışmanlığına kadar uzanan içerik; hem akademik dünyaya hem de uygulayıcı meslek elemanlarına özgün katkılar sunmaktadır.

Kitapta yer alan her bölüm tıp, klinik psikoloji, çocuk gelişimi, psikolojik danışmanlık, özel eğitim, okul öncesi, çocuk ruh sağlığı ve sosyal hizmet gibi alanlarda çalışan profesyonellere yol gösterici bilgiler sunar. Nörotipiklik, nörodiverjans ve gelişimsel çeşitlilik gibi güncel kavramlara yer verilmesi, kitabın yalnızca tanı ve müdahale odaklı değil; aynı zamanda hak temelli, kapsayıcı bir dil ve anlayışla kaleme alındığını ortaya koymaktadır.

Prof. Dr. Nilgün Sarp ve Doç. Dr. Hatice Yalçın tarafından hazırlanan bu eser, gelişimsel psikopatolojiyi yalnızca bir bozukluklar listesi olarak değil; bireyin bağlamsal, ilişkisel ve kültürel çevresiyle etkileşim içinde şekillenen bütüncül bir yapı olarak ve nörogelişimsel farklılık açısından ele alan çok boyutlu bir kaynaktır.

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1: GELIŞIMSEL PSIKOPATOLOJIYE GIRIŞ.1

Giriş

1.1. Gelişim Psikolojisi

1.1.1.Gelişimin Tanımı

1.1.2. Gelişim Psikolojisinin Tanımı ve Kapsamı

1.1.3. Gelişim Psikolojisinin Dalları

1.1.4. Gelişimsel Yaklaşımın İlkeleri

1.2. Gelişimsel Psikopatoloji 

1.2.1. Psikopatoloji

1.2.2. Gelişimsel Ceşitlilik Kavramı (Neurodiversity)

1.2.3. Norotipik Kavramı

1.2.4. Normal Gelişim ve Atipik Gelişim Kavramları

1.2.5. Gelişimsel Psikoloji ve Pedagoji

1.2.6. Gelişimsel Psikopatolojinin Uygulama Alanları

1.2.7. “Pedagog” Unvanı Hakkında Turkiye’deki Durum

1.3. Gelişimsel Psikopatolojinin Tarihcesi

Sonuc

Kaynaklar

BÖLÜM 2: GELIŞIMSEL KURAMLAR VE PSIKOPATOLOJI 

Giriş

2.1. Psikoanalitik Kuram

2.1.1. Psikoanalitik Kuramda Savunma Mekanizmaları

2.1.2. Savunma Mekanizmalarının Gelişimsel Psikopatolojide Yeri

2.2. Davranışcı Kuram (Behaviorism)

2.2.1. Davranışcı Kuramın Tarihsel Gelişimi

2.2.2. Davranışcı Kuramın Kurucuları ve Temsilcileri

2.2.3. Davranışcı Yaklaşımda Temel Kavramlar ve İlkeler

2.3. Bilişsel Kuram

2.3.1. Bilişsel Kuramın Onculeri

2.4. Bağlanma Kuramı

2.5. Sistem Kuramları

2.5.1. Genel Sistem Kuramı (General Systems Theory) 

2.5.2. Aile Sistem Kuramı (Family Systems Theory)

2.5.3. Ekolojik Sistem Kuramı (Ecological Systems Theory)

2.5.4. Dinamik Sistem Kuramı (Dynamic Systems Theory)

2.5.5. Sistem Kuramlarının Onculeri

Kaynaklar 

BÖLÜM 3: GELIŞIM SÜREÇLERI VE AILE YAŞAM DÖNGÜSÜ

Giriş 

3.1. Aile Yaşam Dongusunun Tarihcesi

3.2. Aile Yaşam Dongusunun Aşamaları

3.3. Aile Yaşam Dongusunde Aile Rollerinin Değişimi ve Uyumu

3.4. Aile Yaşam Dongusunun Kuramsal Temelleri 

3.4.1. Gelişimsel Aile Yaşam Dongusu Kuramı (Duvall)

3.4.2. Sistemik Aile Kuramları

3.4.2.1. Bowen Aile Sistemleri Yaklaşımı(Murray Bowen)

3.4.2.2. Yapısal Aile Sistemleri Yaklaşımı (Salvador Minuchin)

3.4.2.3. Stratejik Aile Sistemleri Yaklaşımı

(Jay Haley & Cloe Madanes)

3.4.2.4. Bağlamsal Aile Sistemleri Yaklaşımı

(Ivan Boszormenyi-Nagy)

3.4.2.5. İcsel Aile Sistemleri Yaklaşımı (Richard C. Schwartz)

3.4.2.6. Coklu Aile Sistemleri Yaklaşımı

(Multisystemic Therapy - MST)

3.4.2.7. Aile Dizimi Yaklaşımı (Family Constellation Therapy)

3.4.3. Sosyoekolojik Aile Gelişimi Kuramları

3.5. Riskli Gelişimsel Surecler ve Aile Dinamikleri

3.5.1. Boşanmada Aile Dinamikleri

3.5.2. Yas Surecinde Aile Dinamikleri

3.5.3. Goc ve Aile Dinamikleri

3.5.4. Travma Durumlarında Aile Dinamikleri

3.6. Ruhsal Sorunlar Bağlamında Aile İşlevselliği

3.7. Aile Yaşam Dongusunde Aileyle İşbirliği

Kaynaklar

BÖLÜM 4: TANILAMA VE DEĞERLENDIRME SÜREÇLERI

Giriş

4.1. Tipik ve Atipik Gelişim Kavramları

4.2. Değerlendirme Surecinde Temel Adımlar

4.3. Cocukluk Doneminde Tanılama ve Değerlendirme

4.3.1. Gelişimsel Tanılamanın Kapsamı

4.4. Cocuklari Tanıma ve Değerlendirmede Kullanılan Yaklaşımlar

4.4.1. Formal Değerlendirme

4.4.1.1. Objektif Değerlendirme Testleri

4.4.2. İnformal Değerlendirme 

4.4.3. Cocuklarda İnformal Değerlendirmenin Guclu Yonleri

ve Klinik İş Birliği

4.5. Gelişimsel Psikopatolojide Tanı Kriterleri

4.5.1. DSM-5’ye Gore Tanı Kriterleri

4.5.2. Gelişimsel Psikopatolojide Fonksiyonel

Manyetik Rezonans Goruntuleme

Kaynaklar 

BÖLÜM 5: ÇOCUK MERKEZLI DANIŞMANLIK

Giriş 

5.1. Cocuk Merkezli Danışmanlığın Kapsamı

5.2. Kucuk Cocuklarda Aile Merkezli Danışmanlık

5.2.1. Cocuk Merkezli Danışmanlıkta Goruşme Ortamı

5.2.2. Cocuk Merkezli Danışmanlıkta Goruşme Formları

5.2.3. Cocuklari Tanıma ve Değerlendirmede Dikkat

Edilmesi Gereken Ozellikler

5.2.4. Cocuk Merkezli Danışmanlıkta Danışana Soru Ornekleri

5.2.5. Cocuğu İnformal Tekniklerle Tanıma ve Değerlendirmede

Uygulanabilecek Bazi Teknikler

Sonuc  

Kaynaklar

BÖLÜM 6: ERGENLERDE DANIŞMANLIK 

Giriş

6.1. Ergenlik Doneminin Gelişimsel Temelleri

6.1.1. Ergenlikte Fiziksel ve Psikomotor Gelişim

6.1.2. Ergenlikte Ahlak ve Kişilik Gelişimi

6.1.3. Ergenlikte Sosyal ve Duygusal Gelişim

6.1.4. Ergenlikte Bilişsel Gelişim 

6.1.5. Ergenlikte Cinsel Gelişim

6.2. Ergenlikte Ruhsal Sorunlar ve Tanı Olcutleri

6.2.1. Ergenlikte Duygudurum Bozuklukları

6.2.2. Ergenlikte Anksiyete Bozuklukları

6.2.3. Ergenlikte Davranışsal Sorunlar

6.2.4. Ergenlikte Yeme Bozuklukları

6.2.5. Ergenlikte Madde Kullanımı

6.2.6. Ergenlikte Ofke Kontrol Problemleri ve Durtusel Davranışlar

6.2.7. Ergenlikte Okul Reddi ve Akademik Motivasyon Sorunları

6.2.8. Ergenlikte Riskli Davranışlar: Cinsellik, Şiddet, Suca Yonelim

6.3. Ergen Danışmanlığı

6.3.1. Ergenle İlk Goruşme ve Danışma İlişkisinin Kurulması

6.3.2. Ergen Danışmanlığında Gizlilik, Guven ve Ebeveyn Katılımı

6.3.3. Ergenle Danışma Surecinde Kullanılan

Değerlendirme Aracları

6.3.4. Ergen Danışmanlığında Psikoeğitim, Bireysel ve Grup

Danışmanlığı

6.3.5. Kriz Mudahalesi ve Acil Durum Protokolleri

6.3.6. Danışman Oz Farkındalığı ve Supervizyon

6.4. Ergen Danışmanlığında Kullanılan Teknikler ve Yaklaşımlar

6.4.1. Bilişsel Davranışcı Yontemler

6.4.2. Sanatla ve Yaratıcı Tekniklerle Danışmanlık

6.4.3. Ergen Oyun Terapisi ve Projeksiyon Teknikleri 

Kaynaklar 

BÖLÜM 7: NÖROGELIŞIMSEL BOZUKLUK VE NÖROGELIŞIMSEL

ÇEŞITLILIK

Giriş

7.1. Norogelişimsel Bozukluk

7.1.1. Norogelişimsel Bozukluklarda Sık Kullanılan

Değerlendirme Aracları .

7.2. Norogelişimsel Ceşitlilik 

7.3. Norogelişimsel Bozukluk ve Norogelişimsel Ceşitliliğin Farkı

7.4. Norolojik Bozukluklar ile İlgili Temel Terimler 

7.4.1. Norodiverjan

7.4.2. Norotipik

7.4.3. Noroazınlık

7.4.4. NoroKuir (NeuroQueer)

Kaynaklar 

BÖLÜM 8: NÖROGELIŞIMSEL BOZUKLUKLAR

Giriş 

8.1. Otizm Spektrum Bozukluğu 

8.1.1. OSB Tanılama

8.1.2. OSB’de Erken ve Gec Belirtiler

8.1.3. Otizmin Tarihcesi

8.1.4. Beyindeki Yapısal Farklılıklar

8.1.5. Gelişimsel Psikopatoloji Kapsamında OSB ile

Calışan Profesyoneller 

8.2. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

8.2.1. DEHB’nin DSM-5 Tanı Kriterleri

8.2.2. DEHB Tanısı ve DEHB Tipleri

8.2.3. DEHB ve Eşlik Eden Hastalıklar

8.2.4. DEHB ve Tedavi 

8.2.5. DEHB Durumunda Gelişimsel Psikopatoloji

Cercevesinde Destek

8.2.6. DEHB’li Cocuğa Yonelik Vaka Ornekleri

8.3. Ozgul Oğrenme Gucluğu

8.3.1. Bilişsel İşlev Bozuklukları ve Ozgul Oğrenme Bozukluğu

8.3.2. Ozgul Oğrenme Bozukluğu Alt Turleri

8.3.2.1. Okuma Bozukluğu (Disleksi)

8.3.2.2. Yazma Bozukluğu (Disgrafi)

8.3.2.3. Diskalkuli (Matematik Bozukluğu)

8.3.2.4. Ozgul Oğrenme Bozukluğu Tanısında

Noropsikolojik Testler 

8.3.2.5. Ozgul Oğrenme Bozukluğunun Psikososyal Etkileri

8.3.2.6. Mudahale ve Destekleyici Eğitim Yaklaşımları 

8.4. Motor Bozukluklar

8.4.1. Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (Dispraksi)

8.4.2. Stereotipik Hareket Bozukluğu

8.4.3. Tik Bozuklukları 

8.5. İletişim Bozuklukları

8.5.1. Dil Bozukluğu (Language Disorder)

8.5.2. Konuşma Sesi Bozukluğu (Speech Sound Disorder)

8.5.3. Kekemelik (Cocukluk Cağı Akıcılık Bozukluğu)

8.5.4. Sosyal (Pragmatik) İletişim Bozukluğu

8.5.5. Başka Turlu Adlandırılamayan İletişim Bozukluğu

8.6. Zihinsel yetersizlikler

Kaynaklar 

BÖLÜM 9: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Giriş 

9.1. Duygulanım Bozukluklarının Sınıflandırılması

9.2. Bipolar Bozukluklar

9.2.1. Bipolar I Bozukluğu

9.2.2. Bipolar II Bozukluğu 

9.2.3. Siklotimik Bozukluk 

9.2.4. Madde/İlac Kaynaklı Bipolar ve İlgili Bozukluk

9.2.5. Başka Bir Tıbbi Duruma Bağlı Bipolar ve İlgili Bozukluk

9.2.6. Diğer Belirtilen Bipolar ve İlgili Bozukluk 

9.2.7. Belirtilmemiş Bipolar ve İlgili Bozukluk

9.3. Depresif Bozukluklar

9.3.1. Yıkıcı Ruh Hali Duzensizliği Bozukluğu

9.3.2. Major Depresif Bozukluk, Tek ve Tekrarlayan Epizodlar

9.3.3. Kalıcı Depresif Bozukluk (Distimi)

9.3.4. Premenstruel Disforik Bozukluk

9.3.5. Madde/İlac Kaynaklı Depresif Bozukluk

9.3.6. Başka Bir Tıbbi Duruma Bağlı Depresif Bozukluk

9.3.7. Diğer Belirtilen Depresif Bozukluk

9.3.8. Belirtilmemiş Depresif Bozukluk

9.3.9. Depresyonda Tedavi ve Mudahale

Kaynaklar 

BÖLÜM 10: ANKSIYETE BOZUKLUKLARI

Giriş 

10.1. Yaygın Anksiyete Bozukluğu (Generalized Anxiety Disorder)

10.2. Panik Bozukluk

10.2.1. Panik Bozukluğun Değerlendirilmesi

10.2.2. Panik Bozukluğa Yaklaşım

10.3. Agorafobi 

10.3.1. Agorafobiye Yaklaşım

10.4. Spesifik Fobiler

10.4.1. Spesifik Korkularda Tanı

10.4.2. Spesifik Korkularda Tedavi ve Mudahale

10.5. Sosyal Anksiyete Bozukluğu 

10.5.1. Sosyal Anksiyete Bozukluğunun Ceşitleri

10.5.2. Sosyal Anksiyete Bozukluğunda Tanı ve Değerlendirme

10.5.3. Sosyal Anksiyete Bozukluğunda Tedavi ve Mudahale

10.6. Secici Konuşmazlık (Selective Mutism)

10.7. Ayrılma Anksiyetesi Bozukluğu (Separation Anxiety Disorder)

10.7.1. Bağlanma Kuramı Kapsamında Ayrılık Anksiyetesi

10.7.2. Ayrılık Anksiyetesinde Tanı

10.7.3. Ayrılık Anksiyetesinin Yetişkin Bireylerde Etkileri

10.7.4. Ayrılık Anksiyetesinde Tedavi ve Mudahale 

10.8. Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB)

10.8.1. OKB’nin Belirtileri

10.8.2. İnsan İlişkilerinde OKB Sureci

10.8.3. OKB’de Tedavi ve Mudahale

10.9. Travma ile İlişkili Bozukluklar

10.9.1. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

10.9.1.1. Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Patofizyolojisi

10.9.1.2. Mizac Ozellikleri ve Travma Sonrası Stres

Bozukluğu İlişkisi

10.9.1.3. Genetik Faktorler ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu

10.9.1.4. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda Tedavi ve Mudahale

Kaynaklar 

BÖLÜM 11: YEME BOZUKLUKLARI

Giriş

11.1. Pika 

11.1.1. Pika Tedavisi ve Mudahale

11.1.1.1. Pikada Gelişimsel Psikopatoloji Yaklaşımı  .

11.2. Geviş Getirme Bozukluğu (Rumination Disorder)

11.2.1. Ruminasyon Bozukluğunda Tanı ve Değerlendirme

11.2.2. Ruminasyon Bozukluğunda Tedavi ve Yonetim

11.3. Kacıngan/Sınırlayıcı Yiyecek Alım Bozukluğu

11.3.1. Kacıngan/Sınırlayıcı Yiyecek Alım Bozukluğunda Tedavi

11.4. Anoreksiya Nervoza

11.4.1. Anoreksiya Nervoza’nın Alt Tipleri

11.4.2. Anoreksiya Nervozada Tedavi.

11.5. Bulimiya Nervoza

11.5.1. Bulimiya Nervozanın Tipleri

11.5.2. Bulimiya Nervozada Tedavi.

11.6. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (Binge-Eating Disorder)

11.6.1. Tıkınırcasına Yeme Bozukluğunun Tedavisi ve Mudahale

Kaynaklar 

BÖLÜM 12: UYKU-UYANIKLIK BOZUKLUKLARI

Giriş

12.1.İnsomnia Bozukluğu (Insomnia Disorder)

12.1.1. İnsomnia Bozukluğunda Tedavi

12.2. Hipersomnolans Bozukluğu

12.2.1. Hipersomnolans Bozukluğunu Tanılama

12.2.2. Hipersomnolans Bozukluğunu Tedavi

12.3. Narkolepsi

12.4. Solunumla İlişkili Uyku Bozuklukları

(Breathing-Related Sleep Disorders)

12.5.Sirkadiyen Ritim Uyku-Uyanıklık Bozuklukları 

12.6. Parasomniler (Parasomnias) 

12.6.1. Uyurgezerlik

12.6.2. Uyku Teroru

12.6.3. Kabus bozukluğu

12.6.4. Rem Uyku Davranış Bozukluğu

12.6.5. Uyku paralizis (Karabasan)

12.6.6. Patlayıcı Baş Sendromu (Exploding Head Syndrome)

12.6.7. Uykuda Yatak Islatma (Enurezis Nokturna) 

12.7. Huzursuz Bacak Sendromu (Restless Legs Syndrome)

12.8. Madde/İlac Kullanımına Bağlı Uyku-Uyanıklık Bozukluğu

Kaynaklar 

BÖLÜM 13: BAĞIMLILIKLAR VE ERGENLIKTE RISKLI DAVRANIŞLAR

Giriş 

13.1. Madde Kullanım Bozuklukları

13.1.1. Alkol Kullanım Bozukluğu

13.1.2. Ucucu Madde Kullanım Bozukluğu

13.1.3. Uyarıcı Madde (Kokain, Amfetamin) Kullanım Bozukluğu

13.1.4. Tutun-Nikotin Bağımlılığı

13.1.4.1. Tutun-Nikotin Bağımlılığının Tedavisi 

13.2. Madde/İlac Kaynaklı Uyku, Anksiyete ve Depresif Bozukluklar

13.3. Davranışsal Bağımlılıklar

13.3.1. Kumar Bağımlılığı

13.3.1.1. Kumar Bağımlılığı Turleri

13.3.1.2. Kumar Bağımlılığı Tedavisi

13.3.2. Dijital bağımlılık 

13.3.2.1. İnternet Oyun Bozukluğu (Internet Gaming Disorder)

14.3.2.2. Dijital Detoks 

14.3.2.3. Dijital Bağımlılık Tedavisi

13.3.3. Kendine Zarar Verme Davranışları

13.3.4. Antisosyal Kişilik Bozukluğu

13.3.4.1. Antisosyal Kişilik Bozukluğunda Psikopati ve Sosyopati

KAYNAKLAR 

BÖLÜM 14: YIKICI, DÜRTÜ DENETIMI VE DAVRANIM BOZUKLUKLARI

Giriş

14.1. Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu

14.1.1. Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu Tedavisi

14.1.2. Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu Vaka Ornekleri

Davranım Bozukluğu

13.3.1. Davranım Bozukluğu Tanı

13.3.2. Davranım Bozukluğu Tedavi

14.4. Pyromania

14.5. Kleptomania

14.5.1. Kleptomanide Tedavi

14.6 Tricotillomania

14.6.1. Tricotillomania Tanılama ve Değerlendirme

14.6.2. Tricotillomania Tedavi 

Kaynaklar