Adım Adım Ölçek Geliştirme: Teorikten Pratiğe

ÖNSÖZ

1400’lerde Galileo Galilei’nin “Ölçebiliyorsan ölç, ölçemiyorsan ölçülecek hale getir” sözleri, bilimsel gelişmede ölçmenin ne denli merkezi bir yere sahip olduğunu çarpıcı biçimde ortaya koymuştur. Bugün geldiğimiz noktada ise yalnızca ölçmeyi değil, ölçemediğimizi nasıl ölçebiliriz sorusunu sormaktayız.

Modern bilimde özellikle sağlık alanında bireylerin algılarını, tutumlarını, duygularını ve kabullerini anlamaya yönelik araştırmalar giderek artmaktadır. Sayamayacağımız, tartamayacağımız ya da doğrudan gözlemleyemeyeceğimiz bu soyut özelliklerin değerlendirilmesinde ölçekler, tüm sınırlılıklarına rağmen en güçlü araçlarımızdan biri haline gelmiştir.

Bu kitabın yazım süreci de tam bu noktada doğdu: Bizler, sağlık alanında çalışan araştırmacılar olarak ölçek geliştirme sürecinde çok sayıda soru ve zorluk ile karşılaştık. Var olan kapsamlı literatüre rağmen, özellikle uygulamaya dönük adımlarda cevap bulmakta ve süreci başlatmakta zaman zaman zorlandık. Bu deneyim, bizi, kendi yaşadığımız güçlükleri başkalarının daha kolay aşabilmesine katkı sunacak bir rehber hazırlamaya yöneltti.

Elinizdeki bu kitap, özellikle ölçek geliştirmeye yeni başlayan araştırmacılar için hem teorik bilgiyi hem de uygulama adımlarını bir araya getiren, kolay anlaşılır ve sistemli bir kaynak olarak tasarlandı. Kitapta; ölçek nedir sorusundan başlayarak, ihtiyaç belirleme, madde yazımı, pilot uygulama, açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, kesme noktalarının belirlenmesi gibi temel adımlar detaylı biçimde ele alınmaktadır.

Kitabın en dikkat çekici özelliği, uygulama adımlarının bilgisayar programı ekran görüntüleriyle desteklenmiş olmasıdır. Bu yönüyle kitap, yalnızca ne yapılması gerektiğini anlatmakla kalmaz, nasıl yapılacağını da gösterir. Böylece okuyucular, öğrendikleri bilgileri doğrudan uygulamaya geçirebilirler.

Kitap içeriği, bir yandan bu alanda yazılmış pek çok kıymetli kaynaktan beslenirken, diğer yandan ilk kez ölçek geliştirme deneyimi yaşayacak okuyucular için süreci sadeleştiren örneklerle güçlendirilmiştir. Bu yönüyle kitabın, literatürde eksik kalan noktaları tamamlayıcı nitelikte bazı “ilkleri” de barındırdığını söyleyebiliriz.

Yazar olarak yer almaktan onur duyduğumuz bu kitabın, bilimsel araştırmalara katkı sunmasını ve yeni başlayanlara cesaret vermesini temenni ediyoruz.

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM  1    Ölçek Nedir? Neden Ölçmek İsteriz?

BÖLÜM  2    Ölçekte Bulunması Gereken Özellikler

BÖLÜM  3    İhtiyacın Belirlenmesi

BÖLÜM  4    Literatür Taraması ve Teorik Çerçevenin Oluşturulması

BÖLÜM  5    Madde Havuzunun Oluşturulması 

BÖLÜM  6    Aday Ölçeğe İlk Şeklini Verme

BÖLÜM  7    Aday Ölçeğin Denenmesi

BÖLÜM  8    Açıklayıcı Faktör Analizi ve Boyutların Oluşturulması  

BÖLÜM  9    Doğrulayıcı Faktör Analizi ile Yapının Sınanması          

BÖLÜM  10 Ölçek Puanını ‘Değerleme’